POLAT MEDYA
Pula dönen emekli bayram ikramiyesini kabul etmiyoruz!
Harçlık değil, bayram ikramiyesi!
Hak sahipleriyle birlikte ülkenin en önemli ve en büyük toplumsal gruplarından birini oluşturan emekliler, bu ülkede yıllarca bir değer üretip ülkeyi zenginleştirmesine rağmen şimdi görmezden geliniyor.
Ülkemizde emekli adaletsizliği giderek büyüyor. Hem emekli olabilmek hem de insanca bir emekli yaşamı sürmek giderek zorlaşıyor. Türkiye’de emeklilik sisteminin sorunları derinleşiyor, emeklilerin sorunları ile talepleri görmezden geliniyor ve emekliler sefalete mahkum ediliyor.
Türkiye’nin emeklilik sistemi 2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile iyice kötüleşti. Bu yasa ile benimsenen sistem sonucunda emekli aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları düşürüldü. Emekli aylıklarının hesaplanmasında milli gelirin payı iyice azaldı. Dahası aylıkların artırılmasında sadece resmi enflasyon dikkate alınmaya başlandı. Tüm bunların sonunda aylıklarda ciddi bir gerileme yaşandı.
Bugün milyonlarca emekli ve hak sahibi asgari ücretin çok altında aylık ve gelir elde edebiliyor. Emekliler ve hak sahipleri geçim ücreti olamayan asgari ücretin çok altında bir gelirle yaşamaya mecbur bırakılıyor. En düşük emekli aylığı emeklinin kendisi için 14 bin 469 TL’ye tamamlanıyor. 31 TL yuvarlamayı çok gördüler, 14.500 TL bile yapmadılar. Hatta 1 TL bile yuvarlamayı çok gördüler, 14 bin 470 TL yapmadılar. Ortalama emekli aylıkları da asgari ücretin çok altında.
2002 yılında en düşük işçi emekli aylığı asgari ücretin yüzde 32 üzerindeyken, bugün Hazine’den tamamlama işlemi sonrasında bile en düşük emekli aylığı asgari ücretin yüzde 34,5 altındadır. Kök aylıklarda durum daha da vahimdir. Hazineden tamamlama gibi ucube bir uygulamayla 14.469 TL olarak ödenen aylıklar ise yılın ilk dört ayında enflasyon karşısında alım gücünü kaybederek 12.536 TL’ye gerilemiştir.
Emekli aylıklarının düşüklüğü ciddi bir emekli yoksulluğuna neden oluyor. Milyonlarca emekli düşük aylıkları sebebiyle yeniden işgücü piyasasına giriyor (ya iş arıyor ya da çalışıyor). Dahası emeklilik iş ararken dezavantaja dönüşüyor. Nasılsa emekli aylığı var diye daha düşük ücretle ve sigortası çalışmayla yüz yüze kalıyorlar. Emekli aylıkları yaşlılıkta insanca bir yaşam sürmekten uzaklaşarak adeta bir ek gelire dönüşüyor.
Yıllardır emeklilerin taleplerine kulak tıkayan AKP hükümetleri, yıllarca bu ülkeye verilen emeğin karşılığını emekli aylıklarını artırarak vermek yerine geçici bir çözüm olarak hazineden aylık tamamlama ve bayram ikramiyesi gibi uygulamalarla emeklilik sistemini yamaladı. Ancak bu “yamalar” da işe yaramadı. Emekli aylıkları iyice dibe vurdu, emeklilerin yaşam koşulları kötüleşti, yama olarak uygulanan ikramiyeler ise günbegün eridi, harçlık haline geldi. Emekliler bu bayrama da mutsuz ve yoksul giriyor.
2018 yılında emeklilere bir bayramda 1.000 TL, iki bayramda yılda toplam 2.000 TL bayram ikramiyesi verilmeye başlandı. İkramiye miktarı 2021’de 100 liralık artışla 1.100 TL’ye yükseltildi. 2023 yılında emekli bayram ikramiyeleri sınırlı bir artışla 2.000 olarak uygulandı. 2024 yılında 3.000 TL olarak uygulanan emekli bayram ikramiyesi 2025 yılında ise 4.000 TL olarak saptandı. İki bayramda, bütün yıl boyunca 8 bin lira ikramiye!
Utanç verici bir durum. Bu nasıl ikramiye? Asgari ücretin sadece yüzde 18’i!
7 yıl önce kısmi bir çözüm olarak gündeme gelen emekli bayram ikramiyesi iyice pula döndü. Bugün artık bir ikramiyeden değil bayram harçlığından söz etmek lazım.
DİSK-AR tarafından hazırlanan rapora göre emekli bayram ikramiyelerinin alım gücü hızla düştü. Asgari ücretin 1.603 TL olduğu 2018 yılında belirlenen bayram ikramiyesi, asgari ücretin yüzde 62,4’üne karşılık geliyordu. 2018-2025 döneminde emekli bayram ikramiyesinin asgari ücrete oranı giderek geriledi. 2025’te 4.000 TL’lik bayram ikramiyesi asgari ücretin yüzde 18’ine kadar geriledi.
Emekli ikramiyesi asgari ücrete göre artırılsaydı en az 13 bin 793 TL olması gerekirdi. Böylece emekli bayram ikramiyesinin asgari ücret karşısındaki kaybı 2025 için, iki bayramı da dikkate aldığımızda yaklaşık 20 bin TL kayıp var.
Emekli bayram ikramiyesi sadece asgari ücrete göre değil, tartışmalı resmi enflasyon verilerine göre de eridi. Emekli bayram ikramiyesini kendi tespit ettikleri enflasyona göre bile korumadılar. “Enflasyona ezdirmeyeceğiz” iddiaları boş çıktı.
Emekli bayram ikramiyesi asgari ücret karşısındaki devasa kaybının yanı sıra TÜFE ve gıda enflasyonu karşısında da ciddi biçimde geriledi.
Emekli bayram ikramiyelerine enflasyon oranında bile artış yapılmadığı için alım gücü pula döndü. 2025 yılında emekli ikramiyelerinin resmi enflasyona göre korunması için bir bayram için 8.878 TL olması gerekiyordu. 2018-2025 arasında emekli ikramiyelerinin resmi enflasyon karşısındaki toplam kaybı 25 bin 248 TL oldu. Enflasyonu da hesaba katarsak kaybın çok daha büyük olduğu görülecektir.
Emekli bayram ikramiyelerinin kaybı gıda enflasyonu karşısında ise çok daha fazla oldu. Emekli bayram ikramiyelerindeki gıda enflasyonu kaybını önlemek için ikramiyeler 2025’te en az 11 bin 460 TL olmalıydı ancak 4 bin TL olarak uygulanmaya devam ediyor.
Kısaca ister asgari ücret ister resmi enflasyon ister gıda enflasyonu dikkate alınsın emekli ikramiyeleri eridi, tükendi, bitti. Pula döndü.
Üstelik Türkiye’de emekli aylıkları ve ikramiyeleri erirken ve emeklilikte adalet sorunu büyürken emekliler karar alma süreçlerinden dışlanıyor, emeklilerin örgütlenme özgürlüğü kısıtlanmaya çalışılıyor. Bilinmelidir ki bugün emeklilerin yaşadığı sorunlar bir memleket meselesidir. Emeklilerin sendika çatısı altında örgütlenme hakkı yalnızca emeklilerin değil çalışanların da meselesidir. Örgütlenme ve sendika kurma hakkı bir sınıf meselesidir. Bu nedenle Anayasa Mahkemesi’nin Emekli-Sen’in kapatılması kararını onaması hukuksuzdur. Bu, evrensel düzeyde ve Anayasa’da kazanılmış ve güvence altına alınmış örgütlenme özgürlüğünün kısıtlanmasıdır.
Emekliler ve işçiler bugün bu meydanda emekli olabilme hakkı için, insanca yaşanacak bir emeklilik için, emeklilik sistemindeki adaletsizliklerin giderilmesi için ve özgürce örgütlenme hakları için bir araya geldiler. Emeklilik sistemindeki sorunların giderilmesi ve taleplerimizin yerine getirilmesi için, emeklilikte adaletin ve insanca yaşamın sağlanması için önümüze konan tüm engellere rağmen DİSK Emekli-Sen çatısı altında örgütlenip mücadelemizi hep birlikte büyütelim!
Emeklilerin ekonomik ve sosyal sorunlarının çözümü için birleşik ve güçlü bir emekli hareketine ihtiyaç var.
Örgütsüz emeklileri DİSK Emekli-Sen çatısı altında örgütlenmeye, var olan emekli örgüt, sendika, dernek ve platformlarını aşağıdaki talepler etrafında birleşik mücadeleye çağırıyoruz.
En düşük emekli aylığı asgari ücret düzeyine yükseltilmelidir. Bu tutar emeklilerin kök aylığı kabul edilmelidir. Ucube bir sistem olan tamamlama işleminden vazgeçilmelidir. Bunun yerine en düşük aylık asgari ücrete çekilmeli, diğer aylıklar da aynı oranda yükseltilmelidir.
Emekli aylıkları arasındaki dengesizliğin giderilmesi için intibak düzenlemesi yapılmalıdır. Emekli aylıklarının bağlanmasında 2000 öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere var olan üç ayrı sistemden doğan adaletsizlikler ve dengesizlikler giderilmelidir. Aynı sürelerle çalışan ve eşit prim ödeyen emeklilerin aylıkları arasındaki farklar eşitlik ilkesine aykırıdır. Aylık Bağlama Oranları ve güncelleme katsayıları eski düzeyine yükseltilmeli ve kapsamlı intibak düzenlemesi ile emekli aylıkları arasındaki eşitsizlik giderilmelidir.
Enflasyonun hatalı ve eksik ölçümünden kaynaklanan kayıplar giderilmeli. Emekli aylıklarının artırılmasında büyüme oranlarının tamamı dikkate alınmalıdır.
Yılda iki kez verilen emekli bayram ikramiyeleri en az asgari ücret kadar olmak üzere artırılmalıdır. Emekli bayram ikramiyesi emekli aylığından az olmamalıdır. Emeklilere yılda 4 kez birer aylık tutarından ikramiye verilmelidir.
Emeklilik yaşı konusunda adalet ve denge sağlanmalıdır. Emeklilikte adil bir kademeli geçiş sistemi uygulanmalıdır. Uzun yıllardır verilen mücadele sonucu yapılan EYT düzenlemesi önemli bir mağduriyeti giderirken yeni adaletsizlikler yaratmıştır. Anayasa’nın eşitlik ilkesi ihlal edilmiştir. 8 Eylül 1999 gününden önce sigortalı olanlar için emeklilikte yaş koşulu olmadan emeklilik imkânı tanınırken, 9 Eylül 1999 ve sonrasında sigortalı olan kadınlarda 20 ve erkeklerde 17 yıl daha geç emeklilik söz konusu olacaktır. Bir gün, bir ay, bir yıl farkla ortaya büyük bir dengesizlik çıkmıştır. Sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 ve sonrası olanlar için adil bir kademeli geçiş sistemi kabul edilmelidir.
Emekli ile dul ve yetim aylıkları belirlenirken emekliler söz ve karar sahibi olmalıdır. Emeklilerin sendika kurma hakkı önündeki yasal engeller kaldırılmalı, işçi emeklilerine aylıklar belirlenirken toplu sözleşme hakkı tanınmalıdır. Emekli sendikalarına dönük kapatma davalarından vazgeçilmelidir. Hükümet emekli sendikalarını kapatma girişimlerinden vazgeçmelidir.
Disk emeklisen bergama şube olarak bayram ikramiyeleri ve gelir adaletsizliğine karşı basın açıklamamızda bizleri yalnız bırakmayıp yanımızda olan destek veren, iyi parti ilçe başkanlığına, sol parti ilçe başkanlığına, tip TÜRKİYE işçi partisi ilçe başkanlığına, pir Sultan Abdal derneği şube başkanlığına, ege tahtacı kültür derneği başkanlığına, eğitimsen şube başkanlığına, add şube başkanlığına, chp meclis üyelerimize teşekkür ediyoruz, ya hep beraber ya hiç birimiz yaşasın hak hukuk adalet ve demokrasi mücadelemiz.
İnadına sendika, inadına DİSK!
Yaşasın Emekli-Sen!
Yaşasın emeklilerin birleşik mücadelesi!
Köşe Yazarları
